Zima w pełni, przed nami okres ferii. Głodni sportów zimowych urlopowicze powinni w tym czasie szczególnie uważać na wszelkie urazy, a w szczególności na urazy głowy. W końcu styczeń/luty to czas, kiedy na stokach, lodowiskach, a nawet przy osiedlowych górkach napotkamy tłumy ludzi, nie zawsze odpowiedzialnych i dbających o swoje i cudze bezpieczeństwo. W związku z tym proponujemy dziś Wam temat urazów głowy, a dokładniej zespołu objawów występujących po wstrząśnieniu mózgu. Każdego roku dochodzi do milionów przypadków wstrząsów mózgu na całym świecie, a współczesna medycyna przyjmuje nowe opcje leczenia dla wielu różnych objawów związanych z wstrząsami.
Wstrząśnienie mózgu jest traumatycznym uszkodzeniem mózgu, które występuje po bezpośrednim uderzeniu w głowę lub urazie, który wstrząsa mózgiem wewnątrz czaszki. Zazwyczaj objawy są tymczasowe i ustępują w ciągu kilku dni, najwyżej tygodni. Mniejszość objawów może jednak trwać dłużej, wówczas mamy do czynienia z zespołem powstrząśnieniowym.
Zespół po wstrząśnieniu mózgu jest złożonym zaburzeniem, w którym połączenie objawów po wstrząsie mózgu, takich jak np. bóle i zawroty głowy, trwa przez tygodnie, a nawet miesiące po urazie, który spowodował wstrząs. Utrata przytomności nie jest wymagana w przypadku diagnozy wstrząsu mózgu lub zespołu powstrząśnieniowego. W rzeczywistości, ryzyko zespołu po wstrząśnieniu mózgu wydaje się nie być związane z ciężkością początkowego urazu. U większości ludzi objawy zespołu występują w ciągu pierwszych siedmiu do dziesięciu dni i ustępują w ciągu trzech miesięcy, chociaż mogą utrzymywać się nawet przez rok lub dłużej. Leczenie zespołu po wstrząśnieniu mózgu ma na celu złagodzenie określonych objawów. A te wahają się od oczywistych do subtelnych, zaś ich nasilenie w miarę upływu czasu zwykle się zmniejsza. Oznacza to, że natura objawów zmienia się z czasem: najczęściej są one natury fizycznej zaraz po urazie, ale później stają się przeważnie psychologiczne. I tak: objawy takie jak wrażliwość na hałas, problemy z koncentracją i pamięcią, drażliwość, depresja, lęk, zmęczenie i niska samoocena zazwyczaj nie występują bezpośrednio po urazie, ale raczej dni lub tygodnie później. Tymczasem nudności i senność zwykle występują we wczesnym okresie po wstrząśnieniu, ale nie trwają długo, zaś ból głowy i zawroty głowy pojawiają się natychmiast po urazie i są długotrwałe.
Pourazowe objawy umysłu, które są bardziej subtelne, zawierają melancholię i okresowe ataki manii, tendencje samobójcze, oziębienie stosunków z rodziną, strach przed tłumami, niechęć do komunikacji, trudności z wysiłkiem umysłowym.
Wróćmy na chwilę do głównego fizycznego objawu zespołu powstrząśnieniowego, jakim jest ból głowy. Podczas gdy większość ludzi ma bóle głowy tego samego typu, których doświadczyli przed urazem, osoby z zespołem po wstrząśnieniu często zgłaszają częstsze lub dłuższe bóle głowy. Zawroty głowy, drugi najczęściej występujący objaw, występują u około połowy osób z zespołem i nadal występują u jednej czwartej z nich jeszcze rok po urazie. Starsi ludzie są szczególnie narażeni na zawroty głowy. Około 10% osób z zespołem po wstrząśnieniu mózgu odczuwa również wrażliwość na światło lub hałas, około 5% doświadcza osłabienia zmysłu smaku lub zapachu, a około 14% widzi niewyraźnie. Niektórzy ludzie mogą również doświadczać zjawiska podwójnego widzenia lub dzwonienia w uszach, zwanego także szumem w uszach. Utrata słuchu występuje w 20% przypadków zespołu powstrząśnieniowego.
Tyle na temat objawów, ale co je wywołuje? Kwestia przyczyn pojawienia się zespołu powstrząśnieniowego była przedmiotem wielu debat. Nie wiadomo dokładnie, w jakim stopniu objawy są spowodowane czynnikami organicznymi, takimi jak mikroskopijne uszkodzenia mózgu a w jakim czynnikami psychologicznymi. Subiektywne doniesienia pacjentów komplikują ocenę i utrudniają ustalenie czy objawy nie są przypadkiem przesadzone, bądź udawane. Możliwym jest, że niektóre objawy zespołu po wstrząśnieniu mózgu są spowodowane przyczynami fizycznymi, podczas gdy inne są psychologiczne, przy czym można domniemywać (jak pisaliśmy wyżej), że czynniki fizjologiczne są odpowiedzialne za wczesne objawy, które występują po łagodnym urazie głowy, podczas gdy objawy, które pojawiają się później, są spowodowane czynnikami psychologicznymi. Przyczyną objawów pojawiających się wkrótce po urazie głowy mogą być fizjologiczne czynniki nieorganiczne, które mogą być zaangażowane w objawy trwające dłużej niż trzy miesiące. Niektórzy eksperci uważają, że objawy po wstrząśnieniu mózgu są spowodowane przez strukturalne uszkodzenie mózgu lub zakłócenie systemów neuroprzekaźników, wynikające z uderzenia, które spowodowało wstrząs. Inni natomiast twierdzą, że jest to związane z czynnikami psychologicznymi, zwłaszcza że najczęstsze objawy - bóle głowy, zawroty głowy i problemy ze snem - są podobne do często występujących u tych osób, u których zdiagnozowano depresję, lęk lub zespół stresu pourazowego. W wielu przypadkach zarówno fizjologiczne skutki urazu mózgu, jak i reakcje emocjonalne odgrywają rolę w rozwoju objawów. Badacze nie ustalili, dlaczego niektórzy ludzie, u których doszło do wstrząśnienia mózgu, rozwijają trwałe objawy po kontuzjach, podczas gdy inni nie. Tym bardziej, że (jak wspomnieliśmy już wyżej) nie stwierdzono udowodnionej korelacji pomiędzy ciężkością urazu a prawdopodobieństwem wystąpienia trwałych objawów po wystąpieniu kontuzji.
Zazwyczaj objawy związane z zespołem po wstrząśnieniu mózgu rozwijają się w ciągu pierwszych siedmiu do dziesięciu dni po wstrząśnieniu i ostatecznie ustępują w ciągu trzymiesięcznego okresu. Jednak w niektórych przypadkach mogą utrzymywać się przez rok lub dłużej. Leczenie zespołu powstrząśnieniowego zależy zatem od indywidualnych objawów.
Jak dotychczas nie odnaleziono konkretnego przebiegu leczenia zespołu po wstrząśnieniu mózgu. Zwykle przepisuje się leki na bóle głowy wraz z lekami przeciwdepresyjnymi. W przypadku problemów z pamięcią i myśleniem nie zaleca się natomiast przyjmowania leków, a stosuje się metodę "nie rób niczego, prawdopodobnie przejdzie samo". Oznacza to wyraźne braki w klinicznie istotnych rozwiązaniach poważnych i uciążliwych uszkodzeń w zespole powstrząśnieniowym.
Na szczęście wśród wielu przeprowadzanych na ten temat badań znalazły się i takie, które wykazały w jaki sposób konopie indyjskie mogą zmniejszyć uszkodzenie mózgu i pomóc pacjentom w radzeniu sobie z różnymi objawami związanymi z zespołem po wstrząśnieniu mózgu. Okazuje się, że kannabinoidy znajdujące się w konopiach indyjskich, a w szczególności kannabidiol (CBD), aktywują system endokannabinoidowy naszego organizmu. CBD wiąże się z receptorami CB1 i CB2, a także z receptorami 5-hydroksytriptaminy 1A. Wszystkie te receptory zapewniają ochronę przed uszkodzeniem neuronów po urazowym uszkodzeniu mózgu. Stwierdzono też, że CBD zmniejsza wewnątrzkomórkowy Ca+, zmniejsza liczbę leukocytów i naszą odpowiedź zapalną. Na poziomie komórkowym natomiast kannabidiol zmniejsza nagromadzenie glutaminianu, którego duża ilość prowadzi do neurotoksyczności. Oprócz neuroprotekcyjnych mechanizmów CBD, konopie medyczne pomagają w wielu innych objawach wstrząśnienia mózgu. Stwierdzono na przykład, że trudności z zasypianiem i / lub nadmierna senność ulegają poprawie dzięki marihuanie medycznej. Ponadto dowiedziono, że konopie indyjskie łagodzą poziomy stresu i depresję związaną ze złym funkcjonowaniem z powodu zespołu powstrząśnieniowego. Przeprowadzono również badania wykazujące korzystne działanie konopi na skurcze mięśni i ból. Wiele osób z wstrząsem mózgu cierpi na bóle szyi i związane z nimi skurcze mięśni, które są zazwyczaj leczone opiatami i lekami rozluźniającymi mięśnie. Tymczasem marihuana medyczna może stać się bezpieczną i skuteczną alternatywą takiego leczenia, które jak wiadomo wiąże się z niebezpieczeństwem uzależnienia.
Przejdźmy teraz do szczegółowych badań nad rolą konopi w walce z zespołem po wstrząśnieniu mózgu. Tym razem zaczniemy od najnowszego badania, które ma miejsce w Stanach Zjednoczonych i jest pierwszym tak dużym badaniem dotyczącym leczenia kannabinoidami przy wstrząsach mózgu. Jest ono przeprowadzane przez University of Miami i jest tak naprawdę pięcioletnim, trzystopniowym badaniem, które ma ocenić skuteczność nowej pigułki na bazie kannabinoidów w leczeniu urazów mózgu. Pierwszy etap badania naukowcy rozpoczęli w listopadzie 2017 r., a są nim badania przedkliniczne na modelach gryzoni. Drugi etap będzie niewielkim badaniem pilotażowym u ludzi, testującym tabletkę u pacjentów z nagłym i przewlekłym urazowym uszkodzeniem mózgu. Trzecim etapem natomiast będzie pełne badanie kliniczne z nadzorem FDA (amerykańskiej Agencji ds. Żywności i Leków) w celu ustalenia, czy pigułka jest skuteczna dla osób z różną ciężkością urazowego uszkodzenia mózgu i z różnym wstrząsem mózgu. Czekamy na wyniki.
W innym badaniu również przeprowadzonym w 2017 r. zespół z Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie odkrył, że szczury i myszy poddane urazowemu uszkodzeniu mózgu wykazały znacznie lepszy powrót do zdrowia po leczeniu związkami kannabinoidowymi. Tylko 3 lata wcześniej doczekaliśmy się wyników 2-letnich badań, zapoczątkowanych w 2012 r., gdzie dokonano przeglądu zapisów wszystkich pacjentów po urazach przyjmowanych na oddział intensywnej terapii chirurgicznej w centrum medycznym Harbor-UCLA przez okres tychże 2 lat. W badaniu wzięli udział wszyscy pacjenci, u których doszło do urazowego uszkodzenia mózgu i którzy zostali poddani badaniu moczu na obecność leków. Po uwzględnieniu zmiennych wyniki głosiły, że pacjenci, u których wykazano obecność THC mieli znacząco niższy wskaźnik śmiertelności niż grupa osób, u których THC nie występowało. Grupa THC (+) miała śmiertelność na poziomie 2,4% w porównaniu z grupą THC (-), której wskaźnik śmiertelności wynosił 11,5%.
W badaniu z 2012 r. z kolei badacze użyli nowonarodzonych szczurów, którym ograniczyli przepływ krwi / poziomy tlenu do mózgu, powodując uszkodzenie mózgu wywołane niedotlenieniem. W dalszych testach i obserwacjach naukowcy odkryli, że dawkowanie CBD po urazie mózgu zmniejsza objętość i stopień uszkodzenia mózgu, zmniejsza stan zapalny w mózgu i zapobiega zaburzeniom neurologicznym. Podawanie CBD po urazie doprowadziło bowiem do długotrwałej neuroprotekcji. Naukowcy zaobserwowali, że szczury otrzymujące CBD po urazie miały funkcjonalne wyniki podobne do grupy szczurów kontrolnych, których nie poddano wywołanym klinicznie obrażeniom mózgu.
Zgoła odmienne badania nad konopiami prowadzi się od ponad dziesięciolecia w związku z fizycznymi objawami zespołu powstrząśnieniowego, takimi jak ból głowy, bezsenność itp. Na tym gruncie przełomowe badania miały miejsce w 2004 r., a stwierdzono w nich, że kannabinoidy mogą blokować mechanizmy kręgosłupa, obwodowe i żołądkowo-jelitowe, które promują ból głowy, fibromialgię, zespół jelita drażliwego i skurcz mięśni. W konsekwencji w 2014 roku doszło do badania potwierdzającego, że ukryte braki endokannabinoidalne odgrywają rolę w migrenie, fibromialgii, zespole jelita drażliwego i rosnącej liście innych schorzeń. A co z bezsennością? Badanie z 2017 r. jako pierwsze stwierdziło, że CBD może mieć potencjał terapeutyczny również w leczeniu bezsenności. Natomiast już w 2007 r. leczono grupę ludzi preparatem Sativex, lekiem farmakologicznym będącym połączeniem CBD i THC (po 15 mg każdego kannabinoidu). W ramach tego badania naukowcy odkryli "wyraźną poprawę subiektywnych parametrów snu". Co istotne brak dobrej jakości snu jest według badaczy kluczowym źródłem niepełnosprawności w przewlekłych zespołach bólowych. Dlatego też konopie sprawdzą się jako środek na bezsenność szczególnie u pacjentów z wieloma różnymi stanami bólowymi, w tym stwardnieniem rozsianym, obwodowym bólem neuropatycznym, nieuleczalnym bólem nowotworowym i reumatoidalnym zapaleniem stawów, na dodatek bez konieczności zwiększania dawki w czasie. Czy to nie wystarczający powód do kontynuacji badań i poszerzania grona zażywających kannabinoidy pacjentów z zespołem po wstrząśnieniu mózgu?
Źródło:
Dr Nancy Ghales „New thoughts on post-concussion syndrome” [w:] integrativepractitioner.com
Russo EB, Guy GW, Robson PJ „Cannabis, pain, and sleep: lessons from therapeutic clinical trials of Sativex, a cannabis-based medicine” [w:] ncbi.nlm.nih.gov
Dr Keyur Patel „Medical Cannabis For Concussions” [w:] compassionatecertificationcenters.com
Malayka Gormally „CBD for lingering concussion symptoms and post-concussion syndrome” [w:] concussionrecoveryresource.com
„Post-Concussion Syndrome – Medical Marijuana Research Overview” [w:] indycann.org
Mayo Clinic „Cannabinoids As Alternative Treatment for Post Concussion Syndrome” [w:] medicalmarijuana.com
Eve Ripley „POST-CONCUSSION SYNDROME – MEDICAL MARIJUANA RESEARCH OVERVIEW” [w:] medicalmarijuanainc.org